Thursday, March 12, 2015

RASIA UMUR TUWO

Satiap jati yao eyaw ti tatap andi kan kakal muda sapupuh umur. Ingat-ingat la nao.

Umur jati tatap maningkat tad sangadaw li sangadaw, tad sataun li sataun. Tad diok taman pandai lemang maba, pandai simbul-simbul, pandai manau li sakula, manau bakarijan, kabanyakan ao arao bakaluarga ya anak sawao. Pangao eno mikot anak aki ya anak adu. Andi sadar-sadar sabaoi masa ao jati pun jadi jalama tuwo -  abuk mapurak ya uwan,  inan bakaradut, matao andi tarang ngintoang,  talingao andi pa karangow, manaw andi pa kapapaol, ingatan pun salalu malanjop-malanjop gala. Memang eno la gaya jalama tuwo. Andi neo pa saka balaku jaman masa muda-muda tagulu.

Tapi eno pun tunggal keuntungan untuk jati karna jati tenak paluang untuk nginyam rasao eyaw jadi jalama tuwo sadaongkan suang ni jalama yao anjop kalap paluang macam eno senalaom dunya ti.  Jati bapaluang eyaw makakito adu aki jati magayao. Kakal bapaluang makakito parkambangan gaya eyaw batamba moden sino siti saluru dunya jati ti.

Suang ni jalama manulis pasal macam-macam rasia gaya eyaw yao mancoi samasa jati matuwo atau baumur. Memang parlu ni jati pandai sapaya jati adaong laku jalama napalid.  Lingow-lingow li kibang li kanan andi pandai uno kan yalan. Sama arao jati ngaku nyugut atau andi eno tapulang la mok inan jati sandiri ni. Kalau rasao ao sasuai ba mancoi ni suba-suba gaon ngisu tapi kalau andi pa kamanao naa adaong la jati nyugut banaor-banaor.

Macam-macam rasia yao arao tanulis gama ero. Antara ao yao nao laku sanatit ku sariba ti:


 ADAONG LAMAKAK MATUWO
Kain ero jati  adaong la malakak pabila umur jati maningkat tad sagadaw li sangadaw sabaoi-sabaoi la umur jati batamba tuwo. Jati parlu eyaw sa ancoi-ancoi ao salagi paluang kakal arao karna kalau andi macam eno  jati kan  nyasaol la pabila jati andi kapapaol ngal uno gala pabila umur tuwo banaor. 


MINAT KAN MANAU
Kalau arao tampat yao jati minat banaor kan manau ngintong na mancoi la manau li sino salagi kakal malap ngibit inan. Adaong la ngintai sabaoi inan andi kapapaol.  Manau gala li dambao jati suka. Adaong sabaoi jati nyasaol gayao turi adau la pabila jati suda ujur..


BATAMU YA KAWAN-KAWAN
Adaong kalamuan batamu ya kawan-kawan jati dambao-dambao gala. Kawan-kawan jati miso basakula, miso bakarijan antawapun kawan-kawan biasa laid yao jati salalu katamu tagulu. Jati batamu ainka sakadar untuk ngibit ero samao-samao makan tapi karana eno la paluang jati kalap bamiso. Uno hal ao kalau eno la paluang yang akhir jati katamu di diso pasal masa anjaop arao suang lagi tinggol untuk diso ataupun untuk jati sandiri. Umur ti anjaop la jati kalap pandai. Ela dandaom esoi la buli pandai. Karana satiap yao eyaw ti tatap ni pandai matai.  Andi la pandai esoi yao tagulu atau esoi yao turi.


MINAT KAN BARANG ATAU  MAKANAN
Kalau arao rasao kan mali barang yao jati suka naa mancoi la baliyon gala kalau usin jati arao. Usin ainka malap biton jati matai. Usin tanauu jati senalaom bank suang-suang eno ainka jati empuan pabila jati matai la. Adaong karit kan mali.  Arao usin isu gala. Balanjao untuk sandiri tarutama ao untuk barang yao diguno jati.


Makanan pun mustahak ni. Adaong bakiro kan makan. Kanaon gala uno banca akan-akan yang jati maraye kan nginyam asal puas gena jati.

Uno lagi kalau makanan eno paling mancoi untuk kasihatan inan jati. Makanan jenis iti parlu kanaon jati agao labi kadiok sasuai ya kaparluan inan jati sandiri. Adaong kurang sapaya inan jati kakal sihat walaupun umur jati suda maningkat.

Arao ni makanan jenis andi pa mancoi untuk kasihatan. Suang lamak la. Suang kolesterol la, Suang gula la. Andi apa. Sakiro ao jati takan leow kan nginyam andi jadi sala asal andi batantangan ya agama atau sabagai ao. Agaon nginyam gala tapi adaong makan  angat suang. Kadiok-kadiok gala buli la nao tapi adaong sabaoi bapantang langsung sapupuh umur. Kan jadi sasaol ni sakiro ao sabaoi matai pun jati anjaop parna nakakinyam makanan kuwo yao dipantang kuat eno!


ADAONG LAKAK SAMAKIT
Jati tatap samakit sakali sakala. Eno memang biasa bagi jati yao eyaw ti.  Sengaye jati mok dunya ti memang pandai samakit.  Andi kiro jalama kayao ataupun miskin. Suang bagai jenis panyakit yao arao. 

Adaong lamakak pabila samakit. Eno pangalaaman jati yao eyaw. Satiap jalama ya eyaw memang parlu mangalami suang cara eyaw. Tad mulo eyo samilaw tad sidan ina ao sabaoi-sabaoi la masa eyo matai la.  Jati andi kalap midu. Eno takdir. Jati memang andi kalap ngalabi kuasa Ala Taala.


NYALASAI HAL-HAL PENTING
Jikalau jati arao hal-hal penting mancoi la nao agaon jati nyalasai awal-awal. Adaong ngintai buai-buai. Salagi jati mampu buli manau,  salagi jati kalap bapikir  tunjur mancoi la agaon nyalasai sengaye urusan jati mok dunya ti. Andi jati nyasaol la. 


 NGANJAGA INAN
Adaong lamakak ngantamu doktor.  Agao doktor mamariksa inan jati salalu sapaya kasihatan inan jati tajaga. Kan eno kawajipan doktor. Andang karijan diso untuk nulung di jati sapaya sihat.

Salain eno jati basara li mok Ala Tala gala untuk ngatur eyaw jati.

Tapi. Arao ni tapi ao. Mancoi ni agaon jati ngawal parangai jati nao!  Parangai jati agaon jati nganjaga mancoi-mancoi sapaya anjaop jadi masalah bagi inan jati maupun bagi jalama lain.


GENA SUSA ATAU SUANG PIKIRAN
Tunggal pakara lagi eyo nao pasal gena susa atau suang pikiran. Jati adaong la lampau-lampau ngalayan parasaan gena yao susa nao. Gaon jati ngawal gena jati nao sadaya upaya yao jati mampu.

Ni sabalik ao  ---

Sa andai ao perasaan jati nao kalap nulung di jati sapaya andi samakit atau malap ngancoi sakit jati, na andi ni malap dipagaong kalau jati baparasaan macam eno.

Pun jikalau cara eno kalap ngal inan jati sihat tantu la jati buli baparasaan manino. Anjaop ni jadi sala ao.

Uno lagi sakiro ao baparasaan macam eno buli ngal gena jati sanang!  Antam gala la diso. Asal sanang gena tapi anjaop jadi rat bagi jalama lain kibang kanan jati.


Adaong suang bapikir pasal anak-anak jati yao suda gayao ya anak ya sawao atau ya anao eno karna ero tantu kalap eyaw nyugut gaya panili ero sandiri. Kan jati suda tuwo. Eno hal ero. Adaong kamuan hal eno.



PAKARA YAO PARLU AGAON NGANJAGA
Sacara ringkas arao apat pakara atau rata karun yao paling parlu agaon jati nganjaga.alus-alus:

 1. Inan jati yao suda tuwo:

Adaong kalamuan nganjaga kasihatan inan jati banaor-banaor. Jati sandiri gala yang kalap nganjaga diso. Ainka jalama lain. Eno kawajipan jati sandiri.

2.Usin-usin alap nau

Jati arao usin alap usaha jati sandiri. Jadi agaon nganjaga usin jati eno mancoi-mancoi khas untuk balanjao jati sandiri gala. Ainka untuk pisu jalama lain.

3. Anao sawao jati

Adaong kalamuan nganjaga mancoi-mancoi parubungan jati  saganao sawao. Sanginan antara jati, sawao ka atau anao ka yao kan "manau" tagulu!  Eno tatap tajadi andi buli andi bagi jati  yao suda kawin.


4.  Kawan-kawan laid jati

Santiasa ngal paluang sapaya kalap batamu maya kawan-kawan laid jati yao suda baumur. Samasa jati matuwo paluang macam eno batamba bakurang tad sangadaw li sangadaw. Andi la jati pandai esoi yao kan manau tagulu.



AMALAN SENYUM YA MAGIRAK:

Yao patut yalan jati  satiap adaw eyo nao senyum ya magirak.

Adaong kamuan senyum pabila katamu ya jalama. Esoi gala jalama karna senyum eno sarupa ya amalan basadaka. Suang gunoa ao jati senyum.

Magirak ngal gena jati sanang. Dambao arao jalama magirak pasal eyo susa gena! Arao kan?

Na adaong lamakak kan magirak. Adaong la angat lakao-lakao la makaliman anak diok yao madaop isan jati. Magirak ya kawan-kawan suang gunoa ao. Rasao stres pun buli bakurang. Andi pasaya? Muyun buli ngancuba!


UNO GAYA EYAW
Eyaw jati ti samao la macam aig malulun. Eyo kan malulun tarus andi kan balik li mok pun ao lagi. Manino ni hal ao eyaw jati. Jati manau tarus. Tarus. Tarus. Andi kalap jati babalik jadi agu kanduwo.

Sabab eno la penting bagi jati ti mengal amalan uno gala ampak eyaw ti agao nao yao jenis yao paling  mancoi lagi mudaa tapi sanang yalaon jati asalkan gena jati puas.

Manino la katab ao jikalau jati mau puas gena memagun eyaw mok dunya jati ti tarutama ao samasa jati matuwo.









No comments:

Post a Comment